J

JAMA KAFIĆ
U utrobi zemlje, onamo gde se već stotinu godina iskopava ruda bakra i zlata, u jami borskog rudnika, na dubini od 400 metara, na takozvanom 11. horizontu, u prostoru uklesanom u stene nalik pećini, sagrađen je i opremljen kafić. Ova jedinstvena atrakcija zapravo je prostor od stotinu kvadrata koji je uređen i opremljen tako da posetiocima dočara neponovljivu radnu atmosferu i uslove rada generacija rudara, koji su ovde, na dubini od 700 metara, zarađivali i zarađuju svoj „hleb sa sedam kora“. Bakrorezi sa motivima rudara okačeni na „zidove“, rudarska oprema, lampe, telefoni i table sa natpisima koji beleže istoriju i pojašnjavaju tehnološke procese rudarenja, oplemenjuju prostor i čine ga svojevrsnom muzejskom postavkom. Na ovaj način, opremanjem i otvaranjem za turističke posete ovakvog, svakako, jedinstvenog objekta, menadžment industrijskog giganta, tada RTB-a Bor,  učinio je dostupnim za turiste neponovljiv doživljaj spuštanja, razgledanja jamskog prostora i ispijanja pića u utrobi zemlje.

Kafić Jama Bor

JELENA MAJSTOROVIĆ
Jelena Majstorović je rođena 3. januara 1907. godine u Zaječaru, gde je završila osnovnu školu i Višu gimnaziju 1926. godine. Filozofski fakultet je završila u Beogradu ali se vratila u rodni grad gde je radila kao profesor Gimnazije u periodu od 1931-1944. godine. Nastavu srpskog jezika je predavala i učenicima Ženske zanatske škole. Poslednje godine rata na ovim prostorima, 28. juna 1944. godine kod sela Ilina, opština Boljevac, četnička ruka je prekinula njen rad. Danas njeno ime nosi škola za osnovno i srednje obrazovanje u Zaječaru a dan njenog postavljenja za profesora zaječarske gimnazije 21. oktobar je uzet za Dan škole. Odmah nakon II svetskog rata uvidela se potreba da se školovanjem obuhvate i „defektna deca i to: slepa, gluvonema, duševno zaostala, bogaljasta, deca sa govornim manama, vaspitno – ugrožena… I ova deca moraju proći kroz školu i dobiti osnovno školsko obrazovanje kako bi mogla stupiti na zanat i nastaviti školovanje u produžnim zanatskim školama, ali ako na zanat ne idu da se putem knjige mogu lično izgrađivati“ kaže se u dokumentu Ministarstva prosvete od 16.10.1945. godine upućenom Okružnom narodnom odboru u Zaječaru. Prvo odeljenje lako mentalno ometene dece, počelo je sa radom u jednoj od prostorija Osnovne škole „Milenko Brković – Crni“, sadašnjoj „Desanki Maksimović“. Od sledeće školske godine ova odeljenja se sele u školu „Ljuba Nešić“ a kasnije i u školu „Đura Jakšić“. Specijalna osnovna škola je osnovana Rešenjem skupštine Opštine Zaječar od 14.04.1968. godine sa ciljem da obuhvati lako mentalno ometenu decu. Za potrebe škole Opština je dodelila zgradu bivše ženske osnovne škole iz 1896. Useljenje u školsku zgradu bilo je 01.10.1968. godine a ceo septembar nastava se i dalje odvijala u školama „Ljuba Nešić“ i „Đura Jakšić“. Naredne školske godine donose se sva normativna akta škole. Statut škole je usvojen 09.12.1969. godine. Ime „Jelena Majstorović“ škola dobija 01.10.1970. godine.

Škola „Jelena Majstorović“

JEZIK VLAHA
Jezik Vlaha (vlaški jezik), odnosno vlaški govor, maternji je jezik Vlaha i predstavlja nekodifikovani skup trako-romanskih narečja, koji pripadaju balkanskom latinitetu. On pripada grupi istočnoromanskih jezika. Pomenuti jezik zapravo čine dva osnovna trako-romanska dijalekta. Jednim govore Carani koji žive u nizijama oko Zaječara, Negotina i Kladova, a drugim Ungurjani, koji naseljavaju područja Homolja, Zvižda, Stiga, Braničeva, Mlave, Resave i Morave. Porečka Reka i Crnorečje pripadaju prelaznoj dijalekatskoj zoni, čije se stanovništvo tradicionalno zvalo Munćani. Pored razumljivih leksičkih razlika, do kojih su dovele dve različite ekonomije stočarstvo i ratarstvo, najuočljivije su glasovne razlike. Istraživanja su potvrdila početne pretpostavke o postojanju dva različita dijalekta rumunskog jezika u severoistočnoj Srbiji, ali se pokazalo da je jezička situacija na terenu mnogo složenija. Pored ova dva različita dijalekta mora se imati u vidu postojanje govora Bufana u okolini rudarskog naselja Majdanpek. Kada se govori o jeziku Vlaha, treba reći i da je Nacionalni savet Vlaha, na sednici održanoj u Petrovcu na Mlavi, ozvaničio vlaško pismo sa azbukom od 35 slovnih znakova. Ovim je usvojena varijanta vlaškog pisma koju je prethodno, na predlog udruženja građana „Gergina” iz Negotina, već usvojio Izvršni odbor Nacionalnog saveta Vlaha i reč je o pet dodatnih znakova na srpsku azbuku, karakterističnih za vlaški jezik. Vlaška azbuka ima  latiničnu i ćiriličnu verziju i za osnovu ima postojeći vlaški govorni jezik.

Vlasi

Ovaj projekat je sufinansiran sredstvima Ministarstva kulture i informisanja
,,Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva”